Türkiye'de Tütün Kontrolü: Bir Çöküş Hikayesi

30 Mayıs 2025 tarihinde Türk Tabipler Birliği (TTB) ve İstanbul Tabip Odası (İTO), Türkiye'nin tütün kontrolündeki başarısızlığını sert bir dille eleştirdi. Ülkenin her yerinin "dumanlı bir hava sahası"na dönüştüğünü belirten hekimler, Tütün Kontrol Programı'nın acilen revize edilmesini talep etti.

Uluslararası Övgülerden Yerel Çöküşe

Türkiye, 2004 yılında Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi'ni onaylayarak uluslararası alanda takdir toplamıştı. Başarılı Tütün Kontrol Programı, sigara üretimini ve tüketimini önemli ölçüde azaltmıştı. Ancak 2010'lu yıllardan itibaren ülke ekonomisindeki olumsuz gelişmelerin de etkisiyle tütün kontrolü mücadelesi fiilen terk edildi.

Rakamlar Konuşuyor

2008-2011 yılları arasında sigara üretimi %17 azalırken, 2011-2024 yılları arasında %77 artarak yaklaşık 200 milyar adete ulaştı. Benzer şekilde, yurt içi sigara satışı da aynı dönemde %65 artış göstererek 150 milyar adeti aştı. Bu rakamlar, tütün kontrolünde yaşanan dramatik başarısızlığı açıkça ortaya koymaktadır.

Yasakların Etkisizliği ve Artan Erişilebilirlik

Sigara içme yasaklarına uyulmaması yaygın bir sorun haline gelirken, ruhsatsız e-sigara ürünlerine erişim kolaylaştı. Nargile kullanımının artması da tütün kontrolü çabalarını sekteye uğratan diğer bir faktör. Dünya Sağlık Örgütü'nün (DSÖ) önerdiği altı bileşenli ulusal tütün kontrol programının etkin bir şekilde uygulanmaması, bu durumun ana sebeplerinden biri olarak gösteriliyor.

Hekimlerin Uyarıları

TTB İkinci Başkanı Prof. Dr. Pınar Saip, İTO Başkanı Prof. Dr. Osman Küçükosmanoğlu ve TTB Tütün Çalışma Grubu üyeleri, Türkiye'nin tütün salgınıyla mücadeledeki başarısızlığının kabul edilemez olduğunu vurguladı. Dünyanın Türkiye'nin tütün kontrolündeki liderliğini konuşurken, ülkenin bu alanda yaşadığı çöküşü endişeyle izlediklerini belirttiler.

Acil Eylem Planı Gerekli

Hekimler, Tütün Kontrol Programı'nın kapsamlı bir şekilde gözden geçirilerek yeniden hayata geçirilmesi çağrısında bulundu. Yasaların etkin bir şekilde uygulanması, ruhsatsız ürünlere erişimin engellenmesi ve kamuoyunun farkındalığının artırılması için acil önlemler alınması gerektiğini ifade ettiler. Aktif ve kapsamlı bir tütün kontrol politikası olmadan, Türkiye'nin tütünle mücadelede kaydettiği kazanımların tamamen yok olmasının an meselesi olduğu belirtiliyor.

Sonuç

Türkiye'nin tütün kontrolündeki başarısızlığı, halk sağlığı açısından ciddi bir tehdit oluşturuyor. Hükümetin, bu sorunun üstesinden gelmek için etkili ve kararlı adımlar atması hayati önem taşıyor.