Deist ne demek? Deistlik nedir? Deizm ile ilgili her şey...

Deizm, Tanrı'nın var olduğuna ancak doğa yasaları gibi evrensel kanunlarla yönetildiğine inanan bir felsefi inanç sistemidir. Deistler, dinlerin çoğu öğretisini reddederler ve Tanrı'yı yalnızca doğanın yaratıcısı olarak kabul ederler. Deizm, 17. ve 18. yüzyıllarda Avrupa'da ortaya çıkmıştır ve Aydınlanma Çağı düşüncesinin bir parçasıdır.

Diyanet İşleri Başkanlığı'na göre Deizm, insanların Tanrı hakkındaki inançlarını ifade etmek için kullandıkları bir terimdir. Diyanet İşleri Başkanlığı'nın web sitesinde deizm ile ilgili olarak şu ifadeler yer almaktadır: "Deizm, Tanrı'nın varlığına inanılmasına rağmen, vahiy yoluyla ulaşılan bilgiler yerine akıl yoluyla ulaşılan bilgilerin ön planda olduğu bir inanç şeklidir. Deistler, Tanrı'nın yaratıcı olduğunu kabul ederler ancak dini metinleri veya gelenekleri reddederler."

Deistler, var olan bir Tanrı'nın varlığına inanırlar ancak Tanrı'nın evreni yarattıktan sonra müdahale etmediğine ve doğal kanunlar tarafından yönetildiğine inanırlar. Bu nedenle deistler, dinlerin çoğu öğretisini reddederler ve Tanrı'yı yalnızca doğanın yaratıcısı olarak kabul ederler. Deistler ayrıca, akıl ve doğa yasaları gibi akli ve doğal kaynaklardan elde edilen bilginin, dini metinler veya geleneklerden daha önemli olduğuna inanırlar.

Deist, yukarda da değindiğimiz gibi var olan bir Tanrı'ya inandığı ancak Tanrı'nın doğal kanunlar aracılığıyla yönettiği bir evrene inandığı için, dini metinlere veya geleneklere bağlı olmayan bir kişidir. Bu nedenle, Deistler genellikle bir dine ya da mezhebe bağlı değillerdir ve bağımsız bir inanç sistemine sahiptirler. Bu inanç sistemi, kişinin kendi aklını kullanarak Tanrı'ya inanması, ama onunla bireysel bir ilişki içinde olmasıdır.

Deizm, evrenin bir Tanrı tarafından yaratıldığına inanırken, Tanrı'yı yalnızca ilk neden olarak kabul eder. Bu görüş, yaratıcının hiçbir müdahalesi olmadığını ve olmayacağını savunurken vahyi reddeder. Biraz daha detaya inecek olursak Deizm, var olan bir Tanrı'nın varlığına inanılan ancak Tanrı'nın evreni yarattıktan sonra doğal yasalar tarafından yönetildiğine inanılan bir felsefi inanç sistemidir diyebiliriz. Deistler, genellikle dini metinlere veya geleneklere bağlı değillerdir ve Tanrı'yı yalnızca doğanın yaratıcısı olarak kabul ederler. Deizm, 17. ve 18. yüzyıllarda Avrupa'da ortaya çıkmıştır ve Aydınlanma Çağı düşüncesinin bir parçasıdır.

Felsefede deizm, var olan bir Tanrı'nın varlığına inanılan ancak Tanrı'nın evreni yarattıktan sonra doğal yasalar tarafından yönetildiğine inanılan bir felsefi inanç sistemidir. Bu inanç sistemi, akıl yoluyla Tanrı'nın varlığının ve doğa yasalarının anlaşılması yoluyla elde edilen bilgiye dayanır. Deistler, genellikle dini metinlere veya geleneklere bağlı olmayan bir inanç sistemine sahiptirler ve Tanrı'nın doğanın yaratıcısı olduğunu kabul ederler, ancak dinlerin çoğu öğretisini reddederler. Deizm, 17. ve 18. yüzyıllarda Avrupa'da ortaya çıkmıştır ve Aydınlanma Çağı düşüncesinin bir parçasıdır.

Evet, deistler Tanrı'nın varlığına inandıkları için genellikle Allah'a da inanırlar. Ancak deizm, özellikle İslam ve diğer dinlerin dini metinlerine, geleneklerine ve dogmalarına karşı çıkan bir felsefi yaklaşım olduğundan, deistlerin Allah kavramı da diğer dinlerdeki anlayıştan farklılık gösterebilir. Deistler, Tanrı'nın varlığına akıl, mantık ve doğal yasalar gibi kaynaklardan yola çıkarak inandıkları için, Allah kavramı da farklı yorumlanabilir.

Deizm, bir felsefi inanç sistemidir ve kişinin bu inanca sahip olması, onun karakteri veya kişiliği hakkında yargıda bulunmayı gerektirmez. Bu nedenle, bir deistle evlenmek veya başka bir ilişki kurmak, genel olarak doğru veya yanlış değildir. Önemli olan, kişinin karşısındaki insanı sevip saygı duyması, onların felsefi inançlarına saygı göstermesi ve birbirlerine karşı dürüst ve anlayışlı davranmasıdır. Herhangi bir ilişki gibi, deist biriyle evlenmeden önce, değerler, inançlar ve hedefler konusunda açık bir iletişim kurmak ve ortak bir uyum sağlamak önemlidir.

Deizm, genellikle geleneksel dinlerin dogmatik yapılarına karşı çıkarak, insan aklının, mantığın ve doğal yasaların kullanımına dayanır. Bu nedenle, deist ilahiyatçılar ya da deist teologlar gibi özel bir kategori yoktur. Bununla birlikte, tarih boyunca birçok felsefeci, düşünür ve bilim insanı deist görüşleri benimsemiştir. Örnek olarak, 18. yüzyılda yaşamış İngiliz filozoflarından Anthony Collins, Thomas Paine ve Matthew Tindal, deizm konusunda yazılar yazmış ve savunmuşlardır. Bunların yanı sıra, 19. yüzyıl Alman filozofu Immanuel Kant ve Amerikalı yazar ve düşünür Ralph Waldo Emerson gibi pek çok düşünür, deist yaklaşımlarıyla tanınmışlardır. Türkiye'de ise Yaşar Nuri Öztürk ismi Deizm konusunda öne çıkan isimlerdendir.

Deizm, kişisel bir inanç sistemidir ve insanların inançları genellikle özel bir konudur. Bu nedenle, ünlü insanlar arasında deist olduğunu açıkça ifade eden veya felsefi görüşleri deizm ile uyumlu olan birkaç isim bulunabilir. Bazı örnekler şunlar olabilir:

Deizmin, belirli bir kurucusu yoktur, çünkü deizm felsefi bir inanç sistemidir ve bir kişinin belirli bir öğretmenin veya liderin öğretilerine dayanması gerekmez. Deizm, 17. ve 18. yüzyıllarda Avrupa'da, özellikle İngiltere ve Fransa'da ortaya çıkmış ve İngiliz filozofları John Locke ve Francis Bacon gibi düşünürler tarafından etkilenmiştir. Bununla birlikte, deizm felsefesi daha eski dönemlere de dayanabilir. Örneğin, Antik Yunan filozofu Aristoteles, doğa yasalarının Tanrı tarafından belirlendiğine inanmış ve bunun gibi düşünceler deizmle benzerlik göstermektedir. Sonuç olarak, deizm felsefi bir akım olarak zamanla oluşmuş ve farklı düşünürlerin katkılarıyla şekillenmiştir.

Deizmin temsilcileri, tarihsel olarak farklı felsefi akımlara katkıda bulunan ve deizm düşüncesine önemli bir etkisi olan birçok filozof ve düşünür vardır. Bazı örnekler şunlardır:

• John Locke: İngiliz filozof John Locke, deizmin önde gelen savunucularından biriydi. Locke, insan zihninin doğuştan herhangi bir bilgiyle donatılmadığını, bunun yerine deneyim yoluyla öğrenildiğini savunmuştur.
• Voltaire: 18. yüzyıl Fransız aydını ve yazarı Voltaire, deizmin önde gelen savunucularından biriydi. Voltaire, kilise otoritesinin sorgulanması ve din özgürlüğünün savunulması konularında önemli bir rol oynamıştır.
• Thomas Paine: Amerikan devrimi sırasında etkili olan Thomas Paine, Deizm hakkında yazdığı eserleriyle tanınmıştır. Paine, dinin dogmatizmine ve kilisenin otoritesine karşı çıkmış ve insanların kendi aklıyla düşünmesi gerektiğini savunmuştur.
• David Hume: İskoç filozof David Hume, deizm düşüncesine önemli bir katkı yapmıştır. Hume, dinin doğasını ve Tanrı'nın varlığını sorgulamış ve eleştirel düşüncenin önemini vurgulamıştır.
• Jean-Jacques Rousseau: 18. yüzyıl Fransız filozofu Rousseau, deizm düşüncesine etkisi olan bir başka düşünürdür. Rousseau, dinin insan doğasına uygun olması gerektiğini savunmuş ve dini özgürlüğü desteklemiştir.