Deli TDK Türkçe sözlük anlamı ne demek?

Kelime: Deli

Anlamlar:

1. Aklını yitirmiş olan, akli dengesi bozulmuş olan, mecnun

Özelliği / Tipi / Türü: Sıfat

Örnek: "Gören bizi sanır deli / Usludan yeğdir delimiz"

"Anonim şiir"

2. Coşkun, azgın (hayvan, duygu vb.)

Örnek: "Bu deli öfkeyi kime veya nelere, bir namlu gibi çevireceğini bilemiyordu."

"Tarık Buğra"

3. Davranışları aşırı ve taşkın olan (kimse), çılgın

Özelliği / Tipi / Türü: Mecaz Anlam

Örnek: "Ben delinin biriyim, ateşe girerim."

"Falih Rıfkı Atay"

İçinde Deli geçen birleşik ve kökteş kelimeler: deli alacası, deli bal, deli balta, delibaş, deliboynuz, deli bozuk, deli dana hastalığı, deli divane, deli dolu, deli fişek, deli gömleği, deli güllabicisi, deli ırmak, deli orman, deli otu, deli saçması, fermanlı deli, ayran delisi, mahallenin delisi

Deli hakkında eş anlamlı kelimeler

Deli eş anlamlısı

deli kelimesinin eş anlamlı sözcükleri : mecnun, çılgın

Deli hakkında zıt (karşıt) anlamlı kelimeler

Deli zıt anlamlısı

deli kelimesinin zıt anlamlı sözcükleri : akıllı

Deli ile ilgili 12 örnek cümle

"Deli" kelimesini bir cümle içinde kullanmak gerekirse, aşağıdaki cümleler gerçek veya mecaz anlamı ile "Deli" kelimesinin cümle içinde kullanımına örnek gösterilebilir.

1. Bizim oğlan maç delisi, maçları kaçırmaz

2. Deli çay yine coştu. Bizim deli inek önüne geleni boynuzladı

3. O çok delidir, yaparım derse yapar

4. Bu kız beni deli divane ediyor

5. Deli eder insanı bu dünya demiş Orhan Veli

6. Deli gönül gezer gezer gelirsin

7. Deli gönül diyor ki, git şu adamı bir iyice döv!

8. İşin gidişine deli olmaktaydı

9. Çocuk, köpeklere, kedilere deli oluyordu

10. Haberi duyunca deliye dönmüştüm

11. İşin bitmemiş olduğunu görünce deliye döndü, bağırıp çağırdı

12. Beni görünce deliye döndü, sarılıp durdu

Diğer dillerde Deli

İngilizce: Crazy

Spanish: Loco

German: Verrückt

French: Fou

Italian: Pazzo

Deli ile ilgili atasözleri

Aşağıda Deli hakkında ve içinde Deli kelimesi geçen, Deli ile başlayan veya biten atasözleri örnek olarak verilmiştir.

Atasözü: ağlama ölü için, ağla deli için

Anlamı: yakınlarından biri ölenin acısı zamanla küllenir ancak bir yakını deli olanın acısı hiçbir zaman dinmez.

Atasözü: akıllı düşününceye kadar deli çocuğunu (oğlunu) everir

Anlamı: kendilerini akıllı sananlar çok kez akılsız diye tanınanlardan daha az başarı gösterir.

Atasözü: akıllı köprü arayıncaya dek deli suyu geçer

Anlamı: atak kişi tehlikeyi göze alarak işe girişir ve çabuk sonuç alır.

Atasözü: aslan kocayınca sıçan deliği gözetir

Anlamı: güçlü olduğunda ağır ve büyük işler yapan, büyük kazançlar elde eden kimse, güçten düşünce pek küçük işlerle uğraşır, azla yetinir.

Atasözü: atın dorusu, yiğidin delisi

Anlamı: atın doru renkli olanı, kişinin ise gözünü budaktan esirgemeyeni makbuldür.

Atasözü: bir adama kırk gün (deli dersen deli, akıllı dersen akıllı olur) ne dersen o olur

Anlamı: sürekli telkinlerle bir kişinin bilinç altına birtakım inançlar, duygular yerleştirilebilir.

Atasözü: bir deli kuyuya bir taş atar, kırk akıllı çıkaramazmış

Anlamı: bir insan bazen akla ve mantığa sığmayan bir iş yapar; yapılan iş, hiçbir kurala uymadığı için pek çok akıllı insan bunu düzeltmeye çalışır, fakat başaramaz.

Atasözü: deli arlanmaz, soyu arlanır

Anlamı: densizce, delice iş yapanlar yaptıklarından utanacak durumda değillerdir ama ailesi, yakınları onların davranışlarından üzüntü duyarlar, utanırlar.

Atasözü: deli deli akanı bura bura tıkarlar

Anlamı: aşırı ve ölçüsüz davrananlara karşı önleyici, sert tedbirler alınır.

Atasözü: deli deliden hoşlanır, imam ölüden

Anlamı: kişi, kendisine benzeyen veya yarar sağlayacağı kimseden hoşlanır.

Atasözü: deli deliyi görünce çomağını (değneğini) saklar (gizler)

Anlamı: saldırgan kimse, kendisi gibi birine saldırmaktan çekinir.

Atasözü: deli dostun olacağına akıllı düşmanın olsun

Anlamı: akılsız kimse iyi niyetli olsa dahi yaptığı işin ne gibi kötü sonuçlar doğuracağını hesap edemediğinden dostuna bilmeyerek fenalık edebilir, akıllı düşmanın yapacağı kötülükse akıl yoluyla sezilir ve gereken tedbir alınabilir.

Atasözü: deli ile çıkma yola, başına getirir bela

Anlamı: deli, kendisiyle arkadaşlık edenin başına çeşit çeşit dert açar.

Atasözü: deli kız düğün etmiş, kendi baş sedire geçmiş

Anlamı: densiz, budala ev sahibi, konuklarından çok kendini ağırlanacak konuk yerine koyar.

Atasözü: deliden al uslu haberi

Anlamı: deli, sır saklamasını bilmediği için haberin doğrusu ondan alınır.

Atasözü: delik büyük, yama küçük

Anlamı: eldeki imkânlar gerekenden çok az.

Atasözü: delikli boncuk (taş) yerde kalmaz

Anlamı: az çok işe yarayan her şeyin isteklisi bulunur.

Atasözü: delilsiz cennete bile girilmez

Anlamı: kişinin istediği şeyi elde edebilmesi için bir yol gösterenin olması gerekmektedir.

Atasözü: deliye bal tattırmışlar, çarşıda katran bırakmamış

Anlamı: aklı kıt olan kimse, bir kez hoşuna gitmiş olan şeye benzettiği nesneyi, gerçekten ona benzemese de elde etmeye çalışır.

Atasözü: deliye göre her gün bayram

Anlamı: her fırsattan yararlanarak bayrammış gibi davrananlara ve her şeyi eğlenceli yönden alanlara söylenen bir söz.

Deli ile ilgili deyimler

Aşağıda Deli hakkında ve içinde Deli kelimesi geçen, Deli ile başlayan veya biten deyimler örnek olarak verilmiştir.

Deyim: adı deliye çıkmak

Anlamı: deli olmadığı hâlde deli olarak tanınmak: 'Böyle bir şey yazmaya kalkarsam adım deliye çıkacak.' -R. N. Güntekin.

Deyim: ağzı açık ayran delisi (budalası)

Anlamı: 1) yeni gördüğü her şeye şaşkınlıkla bakan; 2) saf, bön.

Deyim: (bir şey için veya bir şeye) deli olmak

Anlamı: tkz. 1) çok sevmek: Deli oluyordu çocuklara, onlarsız edemiyordu. 2) çok sinirlenmek; 3) delirmek.

Deyim: (bir şeyin) delisi (olmak)

Anlamı: bir şeye aşırı derecede düşkün (olmak): Oyun delisi.

Deyim: (biri, birine) deli divane âşık olmak

Anlamı: aşırı derecede sevmek: 'Bütün yaratıklar birbirlerine deli divane âşık oldular.' -Halikarnas Balıkçısı.

Deyim: (biri, birine) deli divane olmak

Anlamı: aşırı derecede ilgi göstermek.

Deyim: ciğerini (delip) delmek (geçmek)

Anlamı: acıklı bir durum, kişiye dayanılmaz bir üzüntü vermek.

Deyim: deli bayrağı açmak

Anlamı: şaka âşık olmak.

Deyim: deli çıkmak

Anlamı: 1) çıldırmak; 2) mec. çok sinirlenmek.

Deyim: deli dana (danalar) gibi dönmek

Anlamı: ne yapacağını bilemeyerek şaşkınca davranmak.

Deyim: deli etmek

Anlamı: 1) çılgına çevirmek: 'Muhtarın maksadı bizi meraktan deli etmek.' -M. İzgü. 2) sinirlendirmek; 3) sağlıklı düşünemeyecek duruma getirmek.

Deyim: deli gibi

Anlamı: deliye yaraşır davranışta, delicesine: 'Bizimkinin kıza deli gibi âşık olduğu daha ilk bakışta anlaşılıyor.' -A. Ümit.

Deyim: deli kızın çeyizi gibi

Anlamı: bir arada sergilenen ve birbirine yakışmayan (eşya).

Deyim: deli olmak işten değil

Anlamı: densiz davranışlar, güç durumlar veya duyulan öfke karşısında düşülen çaresizliği anlatan bir söz.

Deyim: deli pösteki sayar gibi

Anlamı: çok karışık, çok ayrıntılı, sıkıcı bir işle uğraşma.

Deyim: deli Raziye gibi

Anlamı: delice davranışlarda bulunan (kız veya kadın).

Deyim: deli saraylı gibi

Anlamı: acayip biçimde giyinen, takıp takıştıran (kimse): 'Teğmenin, teyzem dediği, altmışlık, altmış beşlik, suratı hâlâ düzgünlü, kirpikleri hâlâ sürmeli, deli saraylı gibi bir kadıncağızmış.' -H. Taner.

Deyim: deliğe tıkmak

Anlamı: argo tutuklamak, hapsetmek: 'O nasıl yarmıştı benim kafacığımı, şimdi de yakalasınlar kuyruğundan onu da tıksınlar deliğe.' -O. C. Kaygılı.

Deyim: delik deşik etmek

Anlamı: 1) bir canlının vücudunda bir araçla birçok yara, kesik açmak; 2) bir şeyin her yanında delikler açmak: 'Üst üste attığı kurşunlarla hedefin içini delik deşik etmeye başlamıştı.' -Y. K. Karaosmanoğlu.

Deyim: delik deşik olmak

Anlamı: 1) bir canlının vücudunda bir araçla birçok yara, kesik oluşmak: '... düşman süngüleriyle delik deşik olmaktansa tabancasını şakağına dayayıp tetiği çekmeyi düşünüyordu.' -N. Cumalı. 2) bir şeyin her yanı delinmek: 'Adamın kuruyup kalan kanının üstüne delik deşik olan yatakların pamukları saçıldı.' -L. Tekin.